У гэтыя выходныя Мінск накрыла завіруха — менш за ўсё ў такое надвор’е хацелася ехаць на рынак. Але мы гэта зрабілі: прайшліся па гандлёвых радах у Лебядзіным і нават прымералі парачку рэчаў — як у старыя добрыя часы.

«У нас кантынгент іншы і кошты іншыя»

Адкрыты рынак у Ждановічах сёння выглядае не так, як у нулявых. Частка прадпрымальнікаў па-ранейшаму гандлююць у палатках пад голым небам, але большасць пераехалі пад навес. Гэта частка рынку цяпер называецца «Модным кварталам». Унутры няма ветру і, па адчуваннях, крыху цяплей.

А вось звонку прадаўцам не так пашанцавала: вецер дзьме прама ў твар, і тавар на вітрыне хутка пакрываецца снежнай скарынкай. Каб вопратка не намокла, снег з яе тут змахваюць рознакаляровымі шчоткамі для пылу.

Наогул, прадаўцы стараюцца не сумаваць. Хтосьці хапаецца за шуфель і расчышчае тэрыторыю па перыметры. Нехта п’е гарбату, абмяркоўваючы з калегамі апошнія навіны. У цэлым настрой у людзей добры, хаця ўсе як адзін скардзяцца на недахоп пакупнікоў. А вось холад нікога не палохае.

Святлана гандлюе на рынку дзіцячым адзеннем і на пытанне пра надвор’е з усмешкай адказвае:

— Сібірак не той, хто не мерзне, а той, хто цёпла апранаецца!

Пытаем, пачым яна прадае на рынку дзіцячыя курткі. Скарочаны варыянт — 90 рублёў, падоўжаныя — 110. Усё гэта фабрычны Кітай. У «Бусліку» мембранныя дзіцячыя курткі мы нядаўна бачылі па 120—130 рублёў. Эканомія, вядома, ёсць, але не тое каб адчувальная.

— А наогул, ёсць людзі? Жывы рынак дагэтуль?

— Больш па выходных, вядома, а вось у будні часам можна раскласціся і нічога не прадаць, — прызнаецца Святлана.

— Можа, усе пакупнікі сышлі ў гандлёвы цэнтр? Не хочаце туды?

— Там тавар даражэйшы, туды пэўна ідзе іншы пакупнік, а ў нас — свой. Пакуль нешта зарабляем, адсюль не пойдзем.

З калегай згаджаецца Раіса — яна на рынку ўжо вельмі даўно, прадае жаночыя курткі.

— У нас кантынгент іншы і кошты іншыя. У сярэднім куртка каштуе 100 рублёў, самае дарагое паліто — 170. Вы зайдзіце ў краму — там мінімум 300 рублёў куртка будзе каштаваць!

— А вы не мерзнеце тут? — пытаю, зашморгваючы маланку вышэй пад горла.

— Вунь там стаяць угі і вісіць яшчэ цяплейшая куртка. Пад штанамі — калготкі, легінсы. Наогул, я да мінус 10 марозу стаю, больш не вытрымаеш. Ды і ніхто не будзе адзенне мераць у мароз.

Прымерка на кардонцы і фешэн-дэфіле

Таго дня было мінус 3, і мы вырашылі, што трэба прымераць што-небудзь такое на кардонцы. Напрыклад, джынсы ці штаны. Дзеля цікавасці спыталі ў павільёне палацца — модныя шырокія штаны, якія мы чакалі сустрэць дзе заўгодна, але толькі не на рынку.

— Зараз знойдзем, вядома, ёсць у нас такія, — упэўнена кажа Ганна і прапануе прайсці крыху глыбей унутр і распранацца.

— А шторкі не будзе? — здзіўляюся я.

— За мной нічога не відаць, не хвалюйцеся і распранайцеся.

Няма чаго рабіць, даводзіцца слухацца. На рынку ўсё сапраўды гэтак жа, як было 10—15 гадоў таму: табурэтка, куды можна паставіць сумку, халодная кардонка, дзе вы стаіце ў шкарпэтках, і прадавец, які сваім целам надзейна абараняе вас ад старонніх поглядаў.

Страсаю са шкарпэтак брудны снег, абуваю чаравікі і праходжу да люстэрка. Асаблівасць рынку ў тым, што ты не сам-насам з новай рэччу, прадаўцы заўсёды дапамогуць і палашчаць слых кампліментамі. «Шыкардос!» — такога ў гандлёвым цэнтры не пачуеш.

Калі патрэбнага памеру не знайшлося, нас павялі ў іншы павільён, гэта таксама класічная гісторыя. А там адных толькі палацца пяць варыянтаў — і ўсе да 85 рублёў! Для параўнання: у крамах — 120—140.

— Так, нам патрэбны стан, адразу кажыце, калі даць меншы памер! Потым абувайце лабутэны і праходзьце да люстэрка, — кажа прадавец і падсоўвае модныя пантофлі «для прымерак». Усё як у лепшых дамах Парыжа.

К чацвёртай прымерцы я зразумела, што ногі як быццам кіпенем апарылі, і вырашыла, што з шопінгам пара заканчваць.

— Звычайна ў нас пасля столькіх прымерак людзі, наадварот, саграваюцца — уваходзяць у кураж, — запэўнівае прадавец.

Дарэчы, тыя самыя кардонкі, на думку некаторых прадаўцоў, — гэта тое, чым рынак можа ганарыцца.

— А вы калі-небудзь бачылі чысты дыванок у краме? — смяецца жанчына ў іншай палатцы. — Іх жа ўсе карыстаюць з месяца ў месяц, ніхто іх не мые! Я ўвогуле заўсёды на свае боты станаўлюся: невядома, якія там бацылы.

— А ў вас кардонка кожны дзень свежая? — падыгрываем.

— Так, асвяжаем. Так што не трэба ганіць нашы кардонкі!

Кошты ніжэйшыя і выбар лепшы?

Пакупнікі пацвярджаюць: нічога страшнага ў прымерцы на свежым паветры няма. Затое кошты ніжэйшыя, чым у гандлёвых цэнтрах. А яшчэ беларусам, як ні дзіўна, падабаецца асартымент — кажуць, што тут выбар лепшы.

— Мы купілі сёння дачцэ кажух за 160 рублёў — няма такіх у гандлёвым цэнтры. Яшчэ паліто набылі і шапку пойдзем выбіраць.

Мамы з дочкамі — гэта чамусьці самы распаўсюджаны на рынку дуэт. 24-гадовая Юля прымярала флісавы касцюм, маці дапамагала з выбарам. Мінчане кажуць, што на «Ждановічах» закупляюцца рэгулярна, бо тут выгадна.

— Тут нам гарнітур за 125 рублёў аддаюць, а ў гандлёвым цэнтры такой жа якасці ад 180 каштуе. Яшчэ мы пухавік сёння за 80 рублёў купілі і чаравічкі за 95 узялі добрыя, з авечым футрам.

— А я станік купіла за 25 рублёў. І ўвогуле, падабаецца мне тут! Кошты ўсюды аднолькавыя, але тут выбар лепшы! — упэўненая яшчэ адна беларуска.

Рынак сапраўды арыентаваны на свайго пакупніка, хоць з кожным годам іх становіцца ўсё менш і менш.

«Зарабляю як касір у краме»

Пасля прымеркі працягваем размаўляць з прадпрымальнікамі. Хочам даведацца, ці можна тут нармальна зарабіць. Наталля гандлюе ўжо 15 гадоў з перапынкам на два дэкрэты. Кажа, што даходы ў гэтым сезоне моцна ўпалі — пасля выплаты арэнды і падаткаў на руках застаецца зарплата звычайнага касіра ў краме.

— Былі нават думкі закрыцца, але яшчэ як мінімум сезон буду стаяць. А якія варыянты? У гандлёвы цэнтр ісці? У мяне дзіця ў сад ходзіць, калі да сямі там працаваць, то дзіця няма каму забіраць. Мне падабаецца, што я ўжо а трэцяй гадзіне магу быць вольная і больш часу правесці з дзецьмі

Прадпрымальніца распавядае, што арэнда на адкрытым рынку нават вышэйшая, чым у «Свеце моды»: заўсёды лічылася, што тут лепш ідзе гандаль за кошт абароту.

— На крыты рынак ідуць людзі іншага ўзроўню, у каго даход вышэйшы. Там меншы абарот, затое яны робяць большую накрутку. Мы дадаём 30—40%, то-бок па мінімуме, але за кошт вялікага тавараабароту заўсёды нармальна зараблялі.

Канкрэтныя лічбы па арэндзе пагадзіўся назваць Аляксандр. Ён плаціць па $25 за «квадрат». Раней трымаў пяць кропак з красоўкамі, а цяпер скараціў да адной. І яшчэ гандлюе ў «Сілуэце» — там справы ідуць лепш.

— Мы сёлета да мінімуму скінулі кошты — па 50—70 рублёў усё распрадаём, нават зімовыя чаравікі. І ўсё роўна продажаў мала стала, рынак ужо ўсё, тухне.

— А калі былі лепшыя часы?

— У пачатку дзясятых, да 2015-га, напэўна. Я і на машыну, і на кватэру тады зарабіў. А цяпер сумна ўсё з даходамі. З 1 студзеня яшчэ адзіны падатак павысяць — нават не ведаю, што буду рабіць. Можа, фірму адкрываць... Вам якія чаравікі даць прымераць? Давайце ўцепленыя.

У Аляксандра Сяргеевіча на «Ждановічах» дзве кропкі з шапкамі. Адна ў «Свеце моды» — там кіруе жонка, яшчэ адна — на вуліцы, тут галоўны ён. Гандаль ідзе з пераменным поспехам і там, і там. Значыць, нельга сказаць, што ўсім пакупнікам патрэбен камфорт.

— Усе ў гандлёвыя цэнтры не сыдуць! — перакананы мужчына. — Хоць пакупнікоў, вядома, менш становіцца, тут не паспрачаешся.

— Вы ўжо на пенсіі? Добрая прыбаўка атрымліваецца?

— Добрая, больш, чым пенсія. Дапамагаю дзецям і ўнукам.

На «Ждановічах» мы знайшлі нават выкладчыка ВНУ (праўда, ён адмовіўся фатаграфавацца). Працуе на рынку толькі па выходных, прадае ў палатцы мужчынскія джынсы. Кошт за пару — 60—70 рублёў.

— Да мяне прыходзяць тыя, хто хоча сэканоміць. Вядома, іх вельмі мала — самі разумееце, якое цяпер надвор’е.

Разам з выкладчыкам палічылі, колькі ён зарабляе за выходныя.

— Груба кажучы, $15 — кошт адных штаноў, $5 — мая накрутка. За адзін выходны я прадаю ў сярэднім па пяць адзінак, таму $25 — гэта мой прыбытак. Але з гэтых грошай яшчэ арэнду і падатак трэба заплаціць. Ну, можа, $25 за выходныя зарабляю. Грошы не лічу, бо ўсё адразу ідзе на прадукты і на дзяцей.

— Неяк замала атрымліваецца, — дзівімся.

— Гэта лепш, чым нічога. Зарплата ў ВНУ — каля 1000 рублёў, спрабую неяк яшчэ зарабіць.

«Атрымліваю 15 рублёў за выхад»

А колькі зімой зарабляюць на рынку прадаўцы? У большасці з іх заробак прывязаны да працэнта ад выручкі. Часам гаспадары кропкі вызначаюць мінімальную суму, якую гатовы плаціць незалежна ад продажаў.

— Я атрымліваю за выхад 15 рублёў у любым выпадку, — распавядае прадавец штаноў Ганна. — Калі нешта прадаю, то мне ідзе 10% ад выручкі, але не менш за 15 рублёў. Атрымліваецца, прадала на 200 рублёў — 20 забіраю. Не прадала нічога — усё роўна 15 зараблю.

Ганна працуе амаль штодзень, акрамя панядзелкаў, за месяц атрымліваецца каля 500 рублёў. Пытаемся, навошта мерзнуць за такія грошы, ці не прасцей пайсці ў краму?

— Я раней была касірам, а потым пайшла на рынак. У мінулым годзе ў мяне ў сезон за месяц выходзіла па 3500 рублёў! Гэта цяпер тут ва ўсіх выручка ўпала ў два-тры разы. Нават не ведаю чаму. Можа, таму, што вулічны рынак «Экспабел» пераехаў у новы будынак — і людзі цяпер ездзяць туды? Цяжка сказаць. У нас зараз прадасі адну-дзве адзінкі за выходныя — і гэта свята.

— А ў мяне 7% ад выручкі, рублёў па 10—20 за дзень атрымліваю, — распавядае жанчына-пенсіянерка. — На фабрыцы прапрацавала 20 гадоў, а калі яна зачынілася, доўга не магла знайсці працу. Потым мяне сюды запрасілі чыста выпадкова — і я прывыкла.

— Не мерзнеце вы? Можа, лепш дома на пенсіі сядзець?

— Ой, паглядзіце, якія ў мяне рукі цёплыя. У вас вунь халодныя. А мы цёпла апранаемся. Зірніце, у якіх ботах я стаю — рыбацкія, яны вельмі цёплыя, з футрам. І штаны цёплыя. Так цэлы дзень можна прастаяць. А дома сядзець мне сумна.

Падчас прагулкі па рынку нас не адпускала адчуванне, што машына часу існуе: на дзве гадзіны мы з галавой акунуліся ў мінулае. І рэч не толькі ў шопінгу, які праходзіць у спартанскіх умовах. Самі работнікі, здаецца, жывуць больш успамінамі — пра той час, калі ад пакупнікоў не было адбою і рынак быў рэальным шанцам зарабіць.

«Onlíner па-беларуску» ў Telegram. Падпісвайцеся, каб не прапусціць нашы новыя тэксты на роднай мове

Перадрук тэксту і фотаздымкаў Onlíner без дазволу рэдакцыі забаронены. ng@onliner.by