Калі ранняй ліпеньскай раніцай вы прачняцеся з думкай: зараз бы павыбіраць елачныя аздобы ўжывую, — мы ведаем, куды можна адправіцца ў Мінску. Як сцвярджаюць самі стваральнікі, «Калядная крама» — адзіная ў Беларусі афлайн-крама тавараў для зімовых свят, якая працуе круглы год. А некалькі гадоў таму ў крамы з'явілася ўласная мануфактура, дзе робяць упрыгожанні з адсылкай да беларускіх традыцый.

«Да адкрыцця крамы ля ўваходу збіралася па 500 чалавек»

Сама крама ў Зялёным Лузе існуе ўжо 24 гады. Толькі раней называлася яна «Мара батаніка», потым mb déco, а ўжо з 2017 года носіць сваю цяперашнюю назву. Шлях зразумелы: фларыстыка — дэкор — аздобы для ялінкі. Але цікавасць да фінальнага пункта была заўсёды: у зімовы сезон яшчэ ў пачатку 2000-х у краме кветак прадавалі незвычайныя аздобы. А ў сваю чаргу ў «Каляднай краме» ўжо пасля трансфармацыі нейкі час можна было набыць букеты. Дарэчы, пра кветкі мясцовыя жыхары часам пытаюцца на касе дагэтуль. 

Як арганізавана праца крамы? Яшчэ да канца зімы трэба паспець зрабіць замовы на аздобы да наступнага снежня. Для гэтага трэба аб'ехаць самыя буйныя выставы і шоурумы. Ад дбайнасці падрыхтоўкі залежыць маштаб продажаў. Пры гэтым асартымент кожны год мяняецца практычна цалкам. Усяго за сезон на стэлажы вывешваюць 8000 розных відаў толькі ялінкавых аздоб. А ёсць яшчэ калядныя вёскі, батлейкі і сотні іншых тавараў, якія наўпрост асацыіруюцца з галоўным святам года. 

На сезон штат работнікаў істотна пашыраецца — многія, дарэчы, вяртаюцца з году ў год. Сезонам, дарэчы, лічыцца перыяд з пачатку лістапада да сярэдзіны студзеня. У астатні час крама працуе з серады па нядзелю і меншую колькасць гадзін на дзень.

Самы галоўны дзень у годзе для ўсіх супрацоўнікаў крамы — 24 снежня. Менавіта з гэтай даты стартуе традыцыйны распродаж — мінус 40% на ўсё. Ці, як самі ўладальнікі крамы яго жартам называюць, вяртанне інвестыцый. Продажы ў гэты дзень сапраўды зашкальваюць. Калі дата выпадала на выходныя, ужо да адкрыцця пад дзвярыма крамы збіралася да паўтысячы чалавек: пакупкі анлайн у гэты перыяд рабіць нельга. Многія пакупнікі прыходзяць выбіраць патрэбныя аздобы за некалькі дзён да гэтага — у мітусні разгледзець уважліва кожную бывае няпроста. Звычайна распродаж доўжыцца да канца года, але часам працягваецца і пасля.

Дарэчы, у свеце крамы елачных аздоб, якія працуюць круглы год, зусім не рэдкая гісторыя. Асабліва шмат такіх у Нямеччыне, якая і лічыцца радзімай сучасных уяўленняў аб калядных упрыгожаннях. Часта такія кропкі становяцца месцам прыцягнення для турыстаў, а аздобы замяняюць банальныя магніты ў якасці сувеніраў.

Але вернемся да «героя» нашага тэксту. Што яшчэ тут адбываецца ў несезон? З залы прыбіраюць елкі, і на іх месца выстаўляюць вялікія сталы, за якімі можна заняцца творчасцю. Узяць набор DIY (Do it yourself — зрабі гэта сваімі рукамі) і, напрыклад, размаляваць шар, сабраць упрыгожанне з пацерак або паспрабаваць змайстраваць саламянага павука — зразумела, па інструкцыі. Усе ўзоры не складаныя ў працы, але, калі спатрэбіцца дапамога, у зале ёсць мастакі.

Сваю мэтавую аўдыторыю ў краме вызначаюць не па ўзросце, прафесіі ці ўзроўні дастатку, а ўсяго па адной прыкмеце. Асноўныя пакупнікі — гэта бацькі. Некаторыя прыводзяць сюды дзяцей як на экскурсію. Самай вялікай папулярнасцю карыстаецца велізарная калядная вёска ў цэнтры крамы: з цягніком, фунікулёрам і зіхатлівай ялінкай.

«З аздобамі з саломы можна выходзіць на міжнародны рынак»

А зараз раскажам пра мануфактуру «Каляды». Ідэю яе адкрыцця стваральнікі крамы выношвалі не адзін год: хацелі ўсё зрабіць грунтоўна. Але калі пачаліся праблемы з лагістыкай і паўстала пытанне «А ці даедуць наогул аздобы да наступнага сезона?», стала зразумела, што час запускацца самім. 

Хаця знайсці тых, хто гатовы быў пракансультаваць па пытаннях вытворчасці, аказалася няпроста. На сустрэчу пайшла толькі нямецкая фірма са 150-гадовай гісторыяй — таксама сямейны праект.

Сваю назву мануфактура атрымала нездарма. У аснове канцэпцыі не Новы год, не Раство, а менавіта традыцыйныя беларускія Каляды. Як і ў самога свята, сімвал аднайменнай мануфактуры — каза: менавіта яна намалявана на лагатыпе. Асноўныя матэрыялы, з якіх робяць упрыгожанні, — шкло, кераміка і салома. Пакуль. Але ў планах дадаць і іншыя важныя для беларускай культуры матэрыялы. 

Мануфактура — гэта не проста гучная назва, а сапраўднае апісанне спосабу працы. Кожны майстар адказвае за свой этап. Так, галоўны мастак распрацоўвае эскіз аздобы. Ёсць чалавек, які адказвае за вырошчванне і нарыхтоўку саломы. Падыходзіць толькі асаблівая, якую трэба гадаваць спецыяльна. Адзін майстар збірае аснову, другі наносіць узор, трэці дадае шкляныя пацеркі. 

З пацеркамі — асобная гісторыя. Беларускае саломапляценне ўнесена ў спіс нематэрыяльнай культурнай спадчыны ЮНЕСКА. У ім жа знаходзіцца і ручная вытворчасць шкла. Для аздоб выкарыстоўваецца багемскае. Яно прыходзіць на мануфактуру ў выглядзе трубак — ужо пасярэбраных знутры, але яшчэ непафарбаваных. За працу з імі адказвае асобны майстар.

З асновай для шароў таксама не ўсё проста. Вытворцаў сыравіны няшмат. Асноўныя знаходзяцца ў Кітаі і Нямеччыне. Прыходзяць будучыя шары разам з трубкай, праз якую іх і выдзімаюць. Так, без спецыяльных прыстасаванняў — толькі сілай уласнага дыхання. Знутры ўжо на мануфактуры наносіцца пласт срэбра: за кошт гэтага аздобы становяцца больш трывалымі. А звонку — каляровы лак. Пакуль знайсці майстра, які будзе выдзімаць цацкі на самой мануфактуры, не ўдалося — прафесія вельмі рэдкая.

Асноўная вытворчасць знаходзіцца не ў магазіне. Тут ёсць невялікі куток, дзе крадком можна паназіраць за працай майстра. Яго ж можна папрасіць падпісаць любую аздобу, набытую ў краме. Навінка гэтага сезона — шкляныя сэрцы, на якія можна нанесці імя дарагога чалавека. Некалькі такіх замаўляюць нават пры нас.

Аздобы ад мануфактуры зараз можна купіць толькі ў «Каляднай краме». Але ў планах-марах — выхад нават на міжнародны рынак. Для іншых краін ялінкавыя аздобы з саломы — унікальны прадукт.

Да гэтага сезона мануфактура змагла падрыхтаваць 5000 упрыгожанняў з саломы. У рамках усёй сферы — велізарная лічба. У якасці асновы ўсіх ідэй — адсылка да беларускіх традыцый, але з сучасным апгрэйдам.

Яшчэ адзін напрамак — саламяныя павукі. Якраз тое, чым беларусы ўпрыгожвалі свае хаты да Калядаў некалькі стагоддзяў таму. Адзін з нямногіх каляровых матэрыялаў, які быў даступны ў зімовыя маразы. Партыю вырабілі, але не паспелі падрыхтаваць да продажу — трэба было прыдумаць, як зрабіць іх менш далікатнымі і прыдатнымі для транспарціроўкі. Яны застануцца на наступны год. На елку саламяных павукоў не вешалі, імі ўпрыгожвалі прастору, дзе праводзілі больш за ўсё часу. Напрыклад, зону над сталом. 

«Якасная аздоба павінна быць бязважкай — не прагінаць галінку»

Напрыканцы адпраўляемся на невялікую экскурсію па краме. Каля касы можна ўзяць бясплатны глінтвейн (зразумела, безалкагольны). Трэба толькі пакінуць дэпазіт за кубак — 15 рублёў. Пасля яго можна вярнуць і забраць грошы ці пакінуць сабе на памяць. Распаўсюджаная практыка на калядных кірмашах.

У цэнтры залы — вялікі стэнд з вытворчасцю мануфактуры. Асартымент абнаўляецца кожны год. Нейкія арнаменты становяцца класічным узорам, але больш крэатыўныя шары ўсё роўна дапрацоўваюцца кожны сезон.

 

Далей выпраўляемся да наступнага стэнда — з таварамі ручной работы з Германіі. Тут нас чакае самая вялікая аздоба, якую цалкам выдзьмулі са шкла. Ніякай склейкі. Кошт адпаведны — больш за 500 рублёў. 

Здаецца, у краме можна знайсці аздобу ў форме чаго заўгодна. Ад персанажаў з «Зорных войнаў» да абсалютна любых прадуктаў. Самі супрацоўнікі гавораць, што самыя экзатычныя цацкі прыехалі з Мексікі. Усё вельмі незвычайнае прадаецца ў невялікай колькасці — да 12 штук.

Пытаемся пра хіты продажу. З году ў год найперш разбіраюць грыбы і птушак — беларусы вельмі любяць усё, што звязана з лесам. Таму мануфактура таксама пачала вырабляць грыбы — з кукурузнага ліста.

Вядома, адно з частых пытанняў: адкуль такія кошты? Галоўнае тлумачэнне — высокая якасць. Для параўнання нам паказваюць дзве цацкі, розніца ў кошце якіх — у чатыры разы. Вызначыце, якая даражэйшая?

Па словах профі, якасная аздоба мусіць быць лёгкай — галінка пад ёй не павінна прагінацца. Але за кошт узмацнення металам усё роўна заставацца больш трывалай.

На гэтым свой аповед заканчваем. І прапануем яшчэ крыху палюбавацца.

Есть о чем рассказать? Пишите в наш телеграм-бот. Это анонимно и быстро

Перепечатка текста и фотографий Onlíner без разрешения редакции запрещена. ga@onliner.by